Zmiany przepisów, które zapowiedział minister zdrowia, poszerzają grupę osób uprawnionych do kwalifikacji i wykonywania szczepień przeciwko COVID-19. Co z pewnością nie umknęło waszej uwadze, to fakt, że uprawnienie to nadano studentom 5. i 6. roku studiów medycznych z zastrzeżeniem, że muszą wykonywać je pod nadzorem lekarza. Dodatkowym wymaganiem jest uzyskanie z uczelni dokumentu, który potwierdza zdanie przedmiotu związanego z kwalifikacją do szczepień. Otwiera to drogę do poszukiwania pracy w punkcie szczepień będąc jeszcze na studiach.
Co więc warto wiedzieć jeśli chodzi o kwalifikację do szczepień?
Przede wszystkim warto zapoznać się z materiałami dostępnymi na: https://www.gov.pl/web/szczepimysie/materialy-informacyjne-dla-szpitali-i-pacjentow-dotyczace-szczepien-przeciw-covid-19
Znajdziecie tam oficjalne dokumenty informacyjne dla szpitali i pacjentów związane ze szczepionkami (charakterystyka produktów leczniczych, ulotka dla pacjenta, kwestionariusz wypełniany przed szczepieniem, ale także informacje jak właściwie przechowywać, przewozić i podawać dostępne preparaty).
Kolejna strona, którą warto odwiedzić to: https://szczepienia.pzh.gov.pl/dla-lekarzy/kwalifikacja-do-szczepien-przeciw-covid-19/
Dostępne tam dokumenty ułatwią wam podejmowanie decyzji w sytuacjach nietypowych, gdyż zawierają stanowiska konsultantów krajowych oraz towarzystw naukowych z różnych dziedzin medycyny.
Nawet CMKP udostępnia swoje materiały szkoleniowe z otwartym dostępem. Znajdziecie je tutaj: https://www.cmkp.edu.pl/vaxstopcovid
Jak widzicie, źródeł wiedzy, co ważne, rzetelnych źródeł wiedzy mamy pod dostatkiem i jest co czytać/ słuchać. Można zatem dobrze przygotować się do pracy w punkcie szczepień.
Żeby trochę wam to ułatwić, postanowiliśmy część z tych tematów podsumować we wpisach na blogu :)
Zacznijmy od kwestionariusza, który został uaktualniony 9.04.2021.
Pytania wstępne:
Czy w ciągu ostatnich 3 miesięcy miała Pani/miał Pan dodatni wynik testu genetycznego lub antygenowego w kierunku wirusa SARS-CoV-2?
Czy w ciągu ostatnich 14 dni miała Pani/miał Pan bliski kontakt lub mieszka z osobą, która uzyskała dodatni wynik testu genetycznego lub antygenowego w kierunku wirusa SARS-CoV-2 lub mieszka z osobą, która miała w tym okresie objawy COVID-19 (wymienione w pyt. 3–5)?
Czy w ciągu ostatnich 14 dni miała Pani/miał Pan podwyższoną temperaturę ciała lub gorączkę?
Czy w ciągu ostatnich 14 dni występował u Pani/Pana nowy, utrzymujący się kaszel lub nasilenie kaszlu przewlekłego z powodu rozpoznanej choroby przewlekłej?
Czy w ciągu ostatnich 14 dni wystąpiła u Pani/Pana utrata węchu lub odczucia smaku?
Czy otrzymała Pani/otrzymał Pan jakąkolwiek szczepionkę w ciągu ostatnich 14 dni?
Czy Pani/Pan czuje się dzisiaj przeziębiony lub ma biegunkę, wymioty?
Jeśli odpowiedź na którekolwiek z powyższych pytań jest na TAK (pozytywna), szczepienie przeciw COVID-19 powinno zostać odroczone. Na szczepienie należy zgłosić się wówczas, gdy wszystkie odpowiedzi będą na NIE (negatywne). W razie wątpliwości należy skontaktować się z punktem szczepień.
Komentarz:
Pytania wstępne mają na celu wykrycie osób, które aktualnie nie powinny zgłaszać się do punktu szczepień.
Nie zaleca się szczepienia przeciwko COVID-19 we wczesnym okresie po przechorowaniu, ze względu na zwiększone ryzyko powikłań po zakażeniu/zachorowaniu, które mogłyby nakładać się z ewentualnymi niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (NOP), utrudniając ich interpretację.
Szczepienie zaleca się nie wcześniej niż 4 tygodnie od zachorowania i optymalnie przed upływem 3 miesięcy od zachorowania, lub w najwcześniejszym możliwym terminie po tym okresie.
Ze względu na poważne zagrożenie dla zdrowia związane z COVID-19, i fakt, że możliwe jest ponowne zachorowanie, należy zalecać szczepienie przeciwko COVID-19, nawet u ozdrowieńców. Przebycie COVID-19 w przeszłości nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia.
Dodatni wynik na obecność u danej osoby przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia, a ich oznaczanie nie jest zalecane w ramach kwalifikacji do szczepienia. Nie zaleca się również wykonywania testów antygenowych, serologicznych czy PCR w ramach kwalifikacji, w celu diagnostyki aktywnego zakażenia lub potwierdzenia przebycia zakażenia w przeszłości. Szczepienie w okresie wylęgania choroby zakaźnej lub bezobjawowego zakażenia nie zwiększa ryzyka NOP po szczepieniu i nie jest przeciwwskazane.
Może zdarzyć się zachorowanie po podaniu pierwszej dawki szczepionki, gdyż częściowa odporność powstaje po około 2 tygodniach od pierwszego szczepienia. Należy wtedy odroczyć podanie drugiej dawki do terminu nie wcześniej niż 3 miesiące od uzyskania pozytywnego testu na obecność wirusa SARS-CoV-2. W tej sytuacji nie ma potrzeby powtarzania całego schematu szczepienia, a jedynie uzupełnia się drugą dawkę.
Podstawowym warunkiem kwalifikacji do szczepienia powinien być dobry lub stabilny stan ogólny osoby przystępującej do szczepienia tj. brak objawów ostrej choroby lub zaostrzenia choroby przewlekłej.
Należy pamiętać, że ze względu na ryzyko nałożenia się NOPów, nie należy wykonywać szczepień w odstępie krótszym niż 14 dni.
Pytania dotyczące stanu zdrowia
Czy dziś czuje się Pani/Pan chora/chory? (pomiar temperatury ciała wykonany w punkcie szczepień: …………C)
Czy wystąpiła u Pani/Pana kiedykolwiek ciężka niepożądana reakcja po szczepieniu (dotyczy również pierwszej dawki szczepionki przeciwko COVID-19)? Jeśli tak, jaka? ……………………………………………………
Czy rozpoznano u Pani/Pana uczulenie na glikol polietylenowy (PEG), polisorbat lub inne substancje wchodzące w skład szczepionki?
Czy w przeszłości rozpoznano u Pani/Pana ciężką, uogólnioną reakcję alergiczną (wstrząs anafilaktyczny) po podaniu leku, pokarmu, po ukąszeniu przez owada?
Czy występuje u Pani/Pana zaostrzenie choroby przewlekłej?
Czy otrzymuje Pani/Pan leki obniżające odporność (immunosupresyjne, doustne kortykosteroidy – np. prednizon, deksametazon), leki przeciw nowotworom złośliwym (cytostatyczne), leki zażywane po przeszczepieniu narządu, radioterapię (napromienianie) lub leczenie biologiczne z powodu zapalenia stawów, nieswoistego zapalenia jelita (np. choroby Crohna) lub łuszczycy?
Czy choruje Pani/Pan na hemofilię lub inne poważne zaburzenia krzepnięcia?
Czy rozpoznano u Pani/Pana małopłytkowość indukowaną heparyną (HIT) lub zakrzepicę żył mózgowych?
(tylko dla Pań) Czy jest Pani w ciąży?
(tylko dla Pań) Czy karmi Pani dziecko piersią?
Odpowiedź TAK lub NIE WIEM, na którekolwiek pytanie wymaga dodatkowego wyjaśnienia przez personel kwalifikujący do szczepienia. Odpowiedź TAK na którekolwiek z pytań 2-8 dotyczących stanu zdrowia jest wskazaniem do przeprowadzenia kwalifikacji przez lekarza.
Komentarz:
Odpowiedź “nie” na wszystkie pytania w tej sekcji kwalifikuje do szczepienia.
Odpowiedzi “tak” lub “nie wiem” na którekolwiek z pytań nie dyskwalifikuje ze szczepienia, ale jest wskazaniem do zebrania przez lekarza dodatkowych informacji, które pomogą zidentyfikować sytuacje wymagające zachowania szczególnej ostrożności lub przeprowadzenia szczepienia po indywidualnej analizie korzyści do ryzyka.
Zwiększone ryzyko reakcji anafilaktycznej w odpowiedzi na szczepionkę może wymagać dodatkowych środków ostrożności, takich jak: wydłużenie obserwacji pacjenta do 30 minut po podaniu dawki, poprzedzenie szczepienia konsultacją z alergologiem, zaopatrzenie pacjenta w ampułkostrzykawkę z adrenaliną do samodzielnego podania lub szczepienie w warunkach szpitalnych.
Występowanie reakcji anafilaktycznej po podaniu dowolnej szczepionki jest szacowane na 1-1,3/1 000 000 podanych dawek. W przypadku Comirnaty jest to <1/100 000, a Moderny ok. 1/500 000.
Jedynym trwałym przeciwwskazaniem do szczepienia preparatami mRNA jest wystąpienie w przeszłości ciężkiej reakcji alergicznej (w tym anafilaksji):
na jakikolwiek składnik szczepionki (zwłaszcza glikol polietylenowy (PEG) lub polisorbat 80),
po poprzedniej dawce szczepionki.
Wystąpienie w przeszłości reakcji anafilaktycznej na pokarm lub ukąszenie owada nie stanowi przeciwwskazania do podania szczepionki mRNA, ale skłania lekarza do przedłużonej obserwacji pacjenta po podaniu dawki.
W każdym punkcie szczepień powinien znajdować się protokół postępowania w wypadku wystąpienia reakcji anafilaktycznej i zestaw przeciwwstrząsowy, a personel punktu powinien zostać przeszkolony w zakresie rozpoznawania i skutecznego leczenia ciężkich reakcji alergicznych.
Choroby znacznie obniżające odporność nie stanowią przeciwwskazania do szczepienia. Ze względu na mechanizm działania, (brak wirusa zdolnego do replikacji) nie ma obaw o bezpieczeństwo szczepień w tej grupie, jednak ze względu na zaburzoną odporność, skuteczność szczepienia w tej grupie może być niższa.
Choroby przewlekłe, wymagające stosowania leczenia immunosupresyjnego nie stanowią przeciwwskazania do szczepienia przeciwko COVID-19. W miarę możliwości należy unikać szczepienia w okresie intensywnego leczenia immunosupresyjnego, ze względu na ryzyko zmniejszenia skuteczności szczepienia. Nie należy przerywać takiego leczenia, ale można je opóźnić, podając najpierw szczepionkę i rozpoczynając leczenie przynajmniej 14 dni później.
Zaburzenia krzepnięcia, czy przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia. Zalecane środki ostrożności to: użycie cienkiej igły, zimny okład w miejscu planowanego wkłucia przez 5 minut przed iniekcją, ucisk miejsca ukłucia przez 2 minuty po podaniu szczepionki. Pacjenta należy dodatkowo poinformować o ryzyku powstania krwawego wylewu w miejscu wkłucia.
Co ważne, zarówno ciąża, jak i karmienie piersią nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia (napiszemy o tym szerzej w innym wpisie).
Ankieta kończy się oświadczeniem:
"Oświadczam, że dobrowolnie wyrażam zgodę na wykonanie szczepienia przeciw COVID-19. Potwierdzam, że zostały mi przekazane informacje dotyczące tego szczepienia i je zrozumiałam/zrozumiałem. Zostały mi udzielone również odpowiedzi na wszystkie zadane przeze mnie pytania i zrozumiałam/zrozumiałem udzielone mi odpowiedzi. "
Pod nim pacjent podpisuje się i możemy przystąpić do wykonywania szczepienia.
Jeśli chodzi o badanie fizykalne przed podaniem szczepionki, oficjalne stanowisko konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej, konsultanta krajowego w dziedzinie pediatrii, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii jest następujące:
Mając na uwadze konieczność wykonania szczepienia u maksymalnie dużej liczby osób w możliwie najkrótszym czasie, rekomendujemy ograniczenie w kwalifikacji do szczepienia osób dorosłych jedynie do zebrania wywiadu. Osoba poddająca się szczepieniu wypełnia kwestionariusz, w gabinecie szczepień dokonywany jest pomiar temperatury ciała, lekarz w czasie wizyty analizuje odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu. Jeżeli stan zdrowia pacjenta i odpowiedzi są jednoznaczne i nie budzą wątpliwości, osoba może zostać zaszczepiona.
Badanie fizykalne osób zakwalifikowanych do szczepienia powinno być przeprowadzone zawsze w przypadku wątpliwości co do stanu zdrowia badanego.
Korzyści z szybkiego zaszczepienia większej liczby osób znacznie przewyższają ryzyko związane z warunkowym odstąpieniem od badania fizykalnego przez lekarza w sytuacji epidemii i potrzeby masowych szczepień.
W razie wątpliwości lub sygnałów alarmowych wynikających z odpowiedzi na pytania kwestionariusza, należy przeprowadzić standardowe badanie fizykalne.
Kwalifikacja do szczepienia jest ważna 24h.
Obserwacja pacjenta po szczepieniu w celu wychwycenia objawów nadwrażliwości natychmiastowej powinna trwać 15 minut z możliwością jej wydłużenia do 30 minut, jeżeli są do tego wskazania medyczne.
Szczepienie przeciw COVID-19 w Narodowym Programie Szczepień u osób, które nie należą do ozdrowieńców przeprowadza się w schemacie dawkowania wynikającym z zapisów w Charakterystyce Produktu Leczniczego i badań klinicznych:
szczepionkami Comirnaty (Pfizer-BioNTech) i COVID-19 Vaccine Moderna w schemacie dwudawkowym przy zachowaniu odstępu ok. 6 tygodni (nie dłużej niż 42 dni) między dawkami;
szczepionką Vaxzevria (AstraZeneca) w schemacie dwudawkowym przy zachowaniu odstępu ok. 12 tygodni (nie dłużej niż 84 dni) między dawkami;
szczepionką COVID-19 Vaccine Janssen podawaną jako pojedyncza dawka.
Jesteśmy ciekawi czy planujecie podjąć pracę w punkcie szczepień. Dajcie nam znać w komentarzach na Facebook’u :)